Rola rodziny w procesie rehabilitacji
Pacjent po zakończonej hospitalizacji najczęściej trafia do własnego środowiska, gdzie opiekę nad nim przejmuje członek rodziny. Osoba ta jest odpowiedzialna za zaspokajanie potrzeb chorego oraz zapewnienie bezpiecznej opieki fizycznej i psychicznej. Nierzadko wspiera go finansowo, ponosząc część kosztów leczenia i rehabilitacji. W większości przypadków jest to współmałżonek, dzieci lub rodzice, rzadziej osoby obce lub dalsza rodzina.[1]
Wydolność rodziny w zakresie funkcji opiekuńczo- pielęgnacyjnej zależy od czynników wewnątrzrodzinnych i zewnątrzrodzinnych [2]. Do czynników wewnątrzrodzinnych można zaliczyć: liczbę osób w rodzinie, poziom sprawność fizycznej i psychicznej członków rodziny, sytuację bytową, wiedzę i umiejętności, poziom wykształcenia członków rodziny. Czynniki wewnątrzrodzinne to szeroko rozumiane wsparcie społeczne.[3]
Bardzo ważną rolę w procesie rehabilitacji odgrywa rodzina oraz ludzie z najbliższego otoczenia. Spośród wsparcia społecznego możemy wyróżnić, wsparcie strukturalne, wsparcie funkcjonalne oraz wsparcie spostrzegane i wsparcie faktycznie otrzymywane. Według pierwszej, wspierające środowisko i uczestnictwo w sieci społecznej zapobiega pojawianiu się stresorów, wzmacnia odporność na stres, promuje umiejętność rozwiązywania problemów i mobilizowania zasobów. Wpływa również korzystnie na układ endokrynny i immunologiczny, o czym świadczą badania z obszaru psychoimmunologii. Tak rozumiane wsparcie ma, zatem działanie profilaktyczne, ochronne i hartujące. Według drugiej hipotezy, efekt wsparcia jest obecny jedynie w sytuacji stresu. Chroni ono przed patogennymi skutkami stresorów, poprzez oddziaływanie paliatywne oraz poprzez regulację myślenia, emocji i zachowania, wzmacniając i kształtując indywidualne strategie radzenia sobie ze stresem.
Według badań empirycznych, pozytywny wpływ wsparcia społecznego na zdrowie przejawia się m.in. w zmniejszeniu zachorowalności, zachowaniach prozdrowotnych, zmniejszeniu częstości rehospitalizacji i ryzyka zgonu. Pozytywny wpływ wsparcia społecznego na jakość życia przejawia się natomiast w lepszym funkcjonowaniu społecznym i większej satysfakcji z życia. W późniejszym okresie pojawia się cierpienie związane z niewystępującymi wcześniej ograniczeniami, nadzieja na utrzymanie status quo zdrowia, nie pogorszenie się jego stanu, zmieszana z nierealistyczną często wiarą w powrót sprawności i marzeniami o nowych możliwościach, doświadczenie nieustannego czekania na czyjąś pomoc w codziennych czynnościach, niefunkcjonalności dotychczasowej rutyny dnia codziennego, zmiany percepcji czasu, a także poczucie frustracji, zmęczenia i utraty autonomii, lęk przed ponownym udarem, niepewność reakcji własnego ciała na wysiłek fizyczny i stres psychiczny. Wszystkie ww. obiektywne i subiektywne następstwa udaru stanowią poważne obciążenie fizyczne i psychiczne, wpływające negatywnie na jakość życia chorych, zarówno w znaczeniu funkcjonalnym, jak i satysfakcji z życia. Wsparcie społeczne jawi się, zatem jako potencjalny czynnik interwencyjny, który można wykorzystać w procesie leczenia i rehabilitacji chorych.[4]
Osoby, które po udarze wracają do domu, korzystają głownie ze wsparcia emocjonalnego i fizycznego, jakie dają im członkowie rodziny. Ich rola jest w tym względzie niezastąpiona. Niestety zdarza się często, że brakuje im właściwej wiedzy, co do kontynuowania rehabilitacji w domu. Rodziny chorych chętnie włączają się w proces usprawniania swoich bliskich, ale ich możliwości w tym względzie często bywają do końca niewykorzystane. Istotne jest, aby członkowie rodziny uczestniczyli w ćwiczeniach wykonywanych przez fizjoterapeutów i otrzymywali szczegółowy instruktaż dotyczący rehabilitacji oraz pielęgnacji. Niezwykle ważna w procesie rehabilitacji jest motywacja chorego. Gdy jest ona dostatecznie silna pacjent zaczyna zauważać konieczność ćwiczenia i aktywnie się w nie włącza. Pozytywny wpływ na motywację ma rzeczowa informacja terapeuty i innych członków zespołu oraz budujący przykład pacjentów, którzy osiągnęli już zadowalający efekt usprawniania. [5]
Bibliografia:
1. Grabowska-Fudala B., Jaracz K., Obciążenie osób sprawujących opiekę nad chorymi po przebytym udarze mózgu. [w:] Udar Mózgu. 2006; 8 (1): 42–47.
2. Kapicka K., Snarska K., Cukrzyca a udar niedokrwienny mózgu – czy można uniknąć tego powikłania? [w:] Terapia 4/2009 str. 54-60
3. Hebel K., Bieniaszewski L., Wydolność opiekuńczo-pielęgnacyjna rodziny a stopień zaspokajania wybranych potrzeb zdrowotnych chorych po udarze mózgu.[w:] Probl. Pielęg.2009; t. 17, nr 4, s. 306-314.
4. Jaracz K., Kozubski W., Znaczenie wsparcia społecznego dla jakości życia chorych po udarze mózgu. Przegląd wybranych badań eksperymentalnych. [w:] Neurologia Neurochirurgia Polska 2006; 40, 2: 140-150.
5. Kozłowska A., Kwolek A., Rola rodziny w rehabilitacji osoby po udarze pnia mózgu-opis przypadku. [w:] Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2009, 3, 293-297.
Wydolność rodziny w zakresie funkcji opiekuńczo- pielęgnacyjnej zależy od czynników wewnątrzrodzinnych i zewnątrzrodzinnych [2]. Do czynników wewnątrzrodzinnych można zaliczyć: liczbę osób w rodzinie, poziom sprawność fizycznej i psychicznej członków rodziny, sytuację bytową, wiedzę i umiejętności, poziom wykształcenia członków rodziny. Czynniki wewnątrzrodzinne to szeroko rozumiane wsparcie społeczne.[3]
Bardzo ważną rolę w procesie rehabilitacji odgrywa rodzina oraz ludzie z najbliższego otoczenia. Spośród wsparcia społecznego możemy wyróżnić, wsparcie strukturalne, wsparcie funkcjonalne oraz wsparcie spostrzegane i wsparcie faktycznie otrzymywane. Według pierwszej, wspierające środowisko i uczestnictwo w sieci społecznej zapobiega pojawianiu się stresorów, wzmacnia odporność na stres, promuje umiejętność rozwiązywania problemów i mobilizowania zasobów. Wpływa również korzystnie na układ endokrynny i immunologiczny, o czym świadczą badania z obszaru psychoimmunologii. Tak rozumiane wsparcie ma, zatem działanie profilaktyczne, ochronne i hartujące. Według drugiej hipotezy, efekt wsparcia jest obecny jedynie w sytuacji stresu. Chroni ono przed patogennymi skutkami stresorów, poprzez oddziaływanie paliatywne oraz poprzez regulację myślenia, emocji i zachowania, wzmacniając i kształtując indywidualne strategie radzenia sobie ze stresem.
Według badań empirycznych, pozytywny wpływ wsparcia społecznego na zdrowie przejawia się m.in. w zmniejszeniu zachorowalności, zachowaniach prozdrowotnych, zmniejszeniu częstości rehospitalizacji i ryzyka zgonu. Pozytywny wpływ wsparcia społecznego na jakość życia przejawia się natomiast w lepszym funkcjonowaniu społecznym i większej satysfakcji z życia. W późniejszym okresie pojawia się cierpienie związane z niewystępującymi wcześniej ograniczeniami, nadzieja na utrzymanie status quo zdrowia, nie pogorszenie się jego stanu, zmieszana z nierealistyczną często wiarą w powrót sprawności i marzeniami o nowych możliwościach, doświadczenie nieustannego czekania na czyjąś pomoc w codziennych czynnościach, niefunkcjonalności dotychczasowej rutyny dnia codziennego, zmiany percepcji czasu, a także poczucie frustracji, zmęczenia i utraty autonomii, lęk przed ponownym udarem, niepewność reakcji własnego ciała na wysiłek fizyczny i stres psychiczny. Wszystkie ww. obiektywne i subiektywne następstwa udaru stanowią poważne obciążenie fizyczne i psychiczne, wpływające negatywnie na jakość życia chorych, zarówno w znaczeniu funkcjonalnym, jak i satysfakcji z życia. Wsparcie społeczne jawi się, zatem jako potencjalny czynnik interwencyjny, który można wykorzystać w procesie leczenia i rehabilitacji chorych.[4]
Osoby, które po udarze wracają do domu, korzystają głownie ze wsparcia emocjonalnego i fizycznego, jakie dają im członkowie rodziny. Ich rola jest w tym względzie niezastąpiona. Niestety zdarza się często, że brakuje im właściwej wiedzy, co do kontynuowania rehabilitacji w domu. Rodziny chorych chętnie włączają się w proces usprawniania swoich bliskich, ale ich możliwości w tym względzie często bywają do końca niewykorzystane. Istotne jest, aby członkowie rodziny uczestniczyli w ćwiczeniach wykonywanych przez fizjoterapeutów i otrzymywali szczegółowy instruktaż dotyczący rehabilitacji oraz pielęgnacji. Niezwykle ważna w procesie rehabilitacji jest motywacja chorego. Gdy jest ona dostatecznie silna pacjent zaczyna zauważać konieczność ćwiczenia i aktywnie się w nie włącza. Pozytywny wpływ na motywację ma rzeczowa informacja terapeuty i innych członków zespołu oraz budujący przykład pacjentów, którzy osiągnęli już zadowalający efekt usprawniania. [5]
Bibliografia:
1. Grabowska-Fudala B., Jaracz K., Obciążenie osób sprawujących opiekę nad chorymi po przebytym udarze mózgu. [w:] Udar Mózgu. 2006; 8 (1): 42–47.
2. Kapicka K., Snarska K., Cukrzyca a udar niedokrwienny mózgu – czy można uniknąć tego powikłania? [w:] Terapia 4/2009 str. 54-60
3. Hebel K., Bieniaszewski L., Wydolność opiekuńczo-pielęgnacyjna rodziny a stopień zaspokajania wybranych potrzeb zdrowotnych chorych po udarze mózgu.[w:] Probl. Pielęg.2009; t. 17, nr 4, s. 306-314.
4. Jaracz K., Kozubski W., Znaczenie wsparcia społecznego dla jakości życia chorych po udarze mózgu. Przegląd wybranych badań eksperymentalnych. [w:] Neurologia Neurochirurgia Polska 2006; 40, 2: 140-150.
5. Kozłowska A., Kwolek A., Rola rodziny w rehabilitacji osoby po udarze pnia mózgu-opis przypadku. [w:] Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2009, 3, 293-297.